به وب سایت گروه سرمایه گذاری پیشگامان سلامت خوش آمدید گروه سرمایه گذاری پیشگامان سلامت
فعالان سلامت در الکام تاکس آینده هوش مصنوعی در زیست‌بوم سلامت را ارزیابی کردند
نشست «هوش مصنوعی و آینده استارتاپ‌های سلامت» روز شنبه ۵ مهر در حاشیه بیست و هشتمین نمایشگاه الکامپ تهران برگزار شد. محمدرضا زاهدی مدیرعامل هلدینگ پیشگامان سلامت، محمد نصری بنیان‌گذار و مدیرعامل رویینو و آرمین کریمی هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل نبض‌آوا به میزبانی پریسا امام‌وردیلو روزنامه‌نگار به آینده بازارهای سلامت با توجه به ورود پرقدرت هوش مصنوعی پرداختند.
هوش مصنوعی حتی برای بازارهای تخصصی مانند سلامت، ناشناخته قدرتمندی است که جوامع منتظرند همچون غول‌های فیلم‌های تخیلی آفریده شده به دست انسان، سرکشانه از اطاعت انسان دست بکشند و امپراطوری خود را بنا کنند. انتظاری پر از بیم و امید است. ولی اگر زمینی و قاعده‌مند به آن نگاه کنیم، قرار است دیتاهای سالیان ما را برای بهبود خدمات به خودمان به کار گیرد و بازارها را متحول کند. این تعریف ساده‌اش بود. اکنون زیست‌بوم نوآوری سلامت از آینده‌ای نزدیک می‌گوید که AI بر اریکه تشخیص و تصمیم تکیه می‌زند، درآمدهای جدیدی ایجاد می‌کند و درآمدهای سنتی را تغییر می‌دهد یا از بین می‌برد. اکنون که به درجه‌ای از پذیرش آن رسیده‌ایم، جدال بر سر این است که تشخیص و دستیاری یا تصمیم و درمان؟
تشخیص و دستیاری یا تصمیم و درمان؟
محمدرضا زاهدی، مدیرعامل هلدینگ پیشگامان سلامت می‌گوید: «AI در ایران به شکلی تعریف شده که گویی روبروی پزشکان ایستاده است. این باعث می‌شود که به عنوان رقیب شناخته شود و حتی پزشکان از آن به عنوان دستیار استفاده نکنند. سیستم سلامت ایران غالبا می‌گوید که نمی‌گذاریم یک زیرساخت تکنولوژیک در کار ما دست ببرد. بسیاری از متخصصان نگرانند که به زودی هوش مصنوعی ترند شود و بازار آن‌ها از بین برود. از طرفی الان نرم‌افزارهای هوش مصنوعی روی گوشی اغلب افراد نصب است. ما بجای اینکه روبروی هوش مصنوعی بایستیم، باید استفاده از آن را در دانشگاه‌ها آموزش دهیم. پزشک وقتی شرح حال بیمار را می‌گیرد و آن را به هوش مصنوعی می‌دهد، خطا کمتر می‌شود و هزینه بیمار کاهش می‌یابد. ولی به نظر من هوش مصنوعی جایگزین پزشک نمی‌شود. بلکه دستیار آن می‌شود.»
زاهدی معتقد است در هر صورت رهبر درمان یک پزشک است: «پزشک به عنوان درمانگر و رهبر تیم درمان اقدام عملیاتی را انجام می‌دهد و طرح درمان را می‌ریزد و AI به او مشورت می‌دهد. پس در کوتاه‌مدت شاهد درمان‌های بهتر به کمک AI خواهیم بود و در بلندمدت به سوی پیشگیری می‌رویم. پزشکان تا زمانی که درمان وجود دارد، رهبران بلامنازع درمان هستند. زمانی که پیشگیری رخ دهد و دنبال درمان نباشیم، نقش سنتی پزشک کمرنگ می‌شود. از دید من بزرگ‌ترین رسالت هوش مصنوعی پیشگیری است. به همین دلیل پیش‌بینی‌ها این است که ما به مرحله بالا رفتن کیفیت زندگی، کاهش مرگ‌ومیر و افزایش طول عمر می‌رسیم.»
امروز در جهان و ایران شرکت‌های بزرگ به نوآوری سلامت وارد شده‌اند. از گوگل و مایکروسافت تا صنایع نفت، پتروشیمی، معدن و فولاد در ایران. مدیرعامل هلدینگ پیشگامان سلامت ورود صنایع مولد به بازار سلامت را چنین ارزیابی می‌کند: «GDP سلامت کشور ما اکنون ۶ است و جا دارد که تا بالای ۱۰ برود. پس به دلیل ارزش افزوده زیادی که خواهد داشت، این تمایل ایجاد شده است. البته هنوز موانعی در اقتصاد سلامت داریم که رفع نشده و بسیاری از استارتاپ‌های سلامت در بخش‌های زیادی شکست خوردند. زیرا جلوی بیگ‌دیتا گرفته شده و امکان تحلیل نداریم. اگر بتوان تحلیل کرد، قطعا سرمایه‌گذاری‌ها موفق‌تر خواهند بود. ولی الان وزارت بهداشت و اکوسیستم استارتاپی ۴۰ سال با هم فاصله دارند. در دنیا همه چیز مانیتور می‌شود ولی در ایران صاحبان سنتی دارو، تجهیزات پزشکی و… اجازه تغییر نمی‌دهند. زیرا درآمد آن‌ها از بیماری و درمان است.»
در این شرایط سرنوشت استارتاپ‌های مستقل دستخوش تغییر می‌شود. چاره چیست؟ آیا باید در بزرگان ادغام شوند یا بازارهای کوچک تخصصی را حفظ کنند؟ زاهدی معتقد است که این یک فرصت است: «بیزینس‌ها به این سو می‌روند که هرچه بزرگ‌تر، بهتر. شرکت‌های ثروتمند می‌توانند هزینه‌هایی را تامین کنند که استارتاپ‌های مستقل قادر به تامین آن‌ها نیستند و بنابراین نوآوری را نمی‌توانند توسعه دهند. اگر یک استارتاپ بخواهد کار عملیات، توسعه، بیزینس و… را همزمان انجام دهد، مسیر بسیار سخت می‌شود. پس شرکت‌ها بخش مالی و مارکتینگ را انجام می‌دهند و کار تخصصی توسط تیم نوآور انجام می‌شود.»
ابزاری که سوگیری درمانی ندارد
فناوری برای ورود به بازار گاه با مقاومت روبرو می‌شود. به‌ویژه اگر رقیب قدرتمند میدان باشد. محمد نصری، بنیان‌گذار رویینو درباره ارزش افزوده ملموس AI برای سیستم سلامت می‌گوید: «اگر هوش مصنوعی را به عنوان تهدید نگاه کنیم، ابزاری است که باعث می‌شود درآمد فعلی از بین برود. ولی در واقع درآمدهای جدیدی را ایجاد و تقویت کند. AI در زمینه تشخیص، انواع تصویربرداری و آزمایش را می‌تواند انجام دهد. ولی در حوزه درمان، ادعایش این است که پیشگیری را جایگزین درمان کند. در این صورت تخت‌های بیمارستان خالی‌تر و درآمد مراکز درمانی کمتر می‌شود. پس سیستم سلامت برای جبران و حتی بهبود درآمد، به جای تمرکز روی درمان، باید بر پیشگیری و مانتیورینگ تمرکز کند. چیزی که در جهان به نام بیمارستان در منزل شناخته می‌شود. با ابزارهایی که AI در اختیار ما می‌گذارد، دیتای بیماران بطور منظم رصد می‌شود و با رصد دیتا، بیمار و بیمارستان یا پزشک هشدارها را دریافت و پیشگیری می‌کنند. اگر در بیمارستان‌ها مدل از درمان به پیشگیری تبدیل شود، حتی اورژانس‌ها مانیتورینگ انجام دهند، از قافله عقب نمی‌مانند و درآمد خود را حفظ می‌کنند. سلامت عمومی جامعه نیز ارتقا می‌یابد.»
نصری درباره تعریف و استقرار مدل‌های درآمدی جدید برای نظام سلامت می‌گوید: «برای آموزش این موضوع باید ایونت‌هایی برگزار شود زیرا تطبیق با مدل‌های جدید اجتناب‌ناپذیر است. بیمار هم می‌خواهد که یک درمان باکیفیت بگیرد. یا پیش از اینکه دچار بیماری شود، برای طول عمر و کیفیت زندگی او برنامه‌ریزی شود. در زمینه لانجیویتی OPEN AI، گوگل و… وارد شده‌اند. یعنی در سیستم اقتصاد مبتنی بر پیشگیری، این نیاز شکل می‌گیرد که روی کیفیت زندگی افراد تمرکز شود و مراکز درمانی باید مدل درآمدی را بر این اساس تعریف کنند.»
نصری به این پرسش بنیادین که آیا AI جانشین پزشک می‌شود یا دستیار او، اینگونه پاسخ می‌دهد: «نقش دستیاری AI اکنون آغاز شده و به گمانم به زودی به این سو می‌رود که پزشک دستیار AI باشد. پزشک دچار خستگی، احساس، خطا، تغییر حال و… می‌شود ولی AI اینها را ندارد. الان پزشکان بیشتر از مهندسان مهندس هستند. مثلا به بیمار می‌گویند بر اساس این علائم ۱۰ عدد قرص و یک شربت بخور. یعنی کاملا فرمولیزه شده و مهندسی جلو می‌رود. پزشک متخصص نیز بر اساس دیتا وضعیت بیمار را رصد می‌کند و احتمال دارد متخصصان دیگری در درمان ورود کنند. ولی AI تک‌تخصص نیست و همزمان می‌تواند جوانب بسیاری را ببیند و مسائل میان‌رشته‌ای را حل کند. پس AI به زودی در درمان نیز مداخله می‌کند.»
در این میان تکلیف داده‌ها و آموزش‌های سوگیری شده به ماشین چه می‌شود؟ بنیان‌گذار رویینو می‌گوید سوگیری در انسان بیشتر از ماسین است: «بگذارید از حوزه زیبایی مثال بزنم. وقتی فرد برای خدمات زیبایی مراجعه می‌کند، نظر ارائه‌دهنده دچار سوگیری است و ناخواسته فرد را به سوی سرویسی که خودش دارد، ترغیب می‌کند. مثلا بیمار BMI بالای ۴۰ دارد و برای او جراحی اسلیو مناسب است ولی سرویس‌دهنده لیپوساکشن را به او پیشنهاد می‌کند. ولی AI با شرح حال و اندیکاسیون بیمار، مسیری بدون سوگیری و کاملا مناسب با نیاز فرد پیشنهاد می‌دهد.»
حوزه سلامت زمانی درست کار می‌کند که یکپارچه باشد
در سه تا ۵ سال آینده هوش مصنوعی دستیار پزشک خواهد شد و در فاصله‌ای بسیار نزدیک به تصمیم‌گیر تبدیل می‌شود. این را آرمین کریمی هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل نبض‌آوا می‌گوید و معتقد است جایگاه AI به اجازه ما بستگی دارد: «آنچه ما اکنون توسعه می‌دهیم می‌تواند در جایگاه تصمیم‌گیر قرار گیرد ولی هنگام ورود به بازار، مارکت اجازه نمی‌دهد که به عنوان تصمیم‌گیر کار کند. کاربر و بیمار هم چنین اجازه‌ای نمی‌دهد. در شرایط امروز من هم برای خودم اجازه نمی‌دهم هوش مصنوعی برای من تصمیم بگیرد. ولی شاید ۵ سال دیگر با رشدی که AI خواهد داشت، اجازه دهم.»
کریمی معتقد است که الان جایگاه AI هنوز به درستی شناسایی نشده است: «استارتاپ‌های سلامت هنوز نتوانسته‌اند تارگت مارکت را درست شناسایی کنند. یا مارکت هدف شاید به دلیل ترس نتوانسته به این فضا اقبالی نشان دهد که بیزینس روی پای خود بایستد. پس بیزینس‌ها هنوز به آن نقطه نرسیدند که اسکیل کنند یا یونیکورن شوند. هر کدام در قسمت‌های مختلف محصولات خود را دولوپ می‌کنند و اغلب در حوزه تخصصی کار می‌کنند. ولی به دلیل مشکلاتی که در سیستم سلامت وجود دارد و ما تصمیم‌گیرهای متعدد داریم، اتفاق بزرگی نمی‌افتد. چون همه اینها باید قانع شوند و فناوری را بپذیرند. در نهایت از دید من مدل درآمدی استارتارپ‌های AI سلامت از کانال بیمه‌ها می‌گذرد. چون در نهایت ما باید پیشگیری کنیم و سلامت عمومی جامعه را ارتقا دهیم و این به نفع بیمه‌ها است که برای درمان متحمل هزینه‌های سنگین نشوند.»
بنیان‌گذار نبض‌آوا درباره تجربیات خود در زمینه فناوری هوش مصنوعی می‌گوید: «ما الان در موضوع بیمارستان در محل دو محصول مهم داریم. یک نمونه ابتدایی بیمارستان در محل داریم و در حال کار روی آن هستیم که غالبا دیتای تریاژی را ثبت می‌کند و محصول دوم ما نخستین اورژانس هوشمند کشور است که سال گذشته با کمک همراه اول رونمایی شد. این سرویس کمک می‌کند در همان بدو سرویس‌دهی به کاربر بتوانیم تشخیص‌هایی برای کمک به پزشک داشته باشیم به این صورت که ترکیبی از علائم و شرایط را به همراه ریسک‌های آن به پزشک اعلام کنیم. در این میان به دلیل اینکه پزشک دقیقا در جایگاه خود قرار دارد، ارتباط انسانی پزشک و بیمار آسیب نمی‌بیند. ما در نهایت با این که سلامت خود را به دست ماشین بسپاریم، راحت نیستیم. در آن زمان پزشک در کنار افراد به عنوان مشاور و درمانگر قرار می‌گیرد و ارتباط انسانی تحکیم می‌شود.» کریمی درباره ضرورت ادغام استارتاپ‌های مستقل با شرکت‌های بزرگ نیز از تجربه همکاری خود با همراه اول گفت: «قطعا به نظر من باید ادغام شوند. وگرنه چشم‌انداز ۳ تا ۵ سال برای توسعه AI که صحبت کردیم، اتفاق نخواهد افتاد. حوزه سلامت محدود به یک یا دو شاخه نیست. تعدد موارد در سلامت زیاد است. برای یک شرکت مستقل نوآور بسیار سخت است که هم کار نوآورانه انجام دهد، هم مارکتینگ، هم اجرا و.. را انجام دهد. پس طبیعتا به یکپارچه‌سازی نیاز داریم. هدف ما از پیوستن به همراه اول نیز همین بود. من اصرار دارم که حوزه سلامت زمانی درست کار می‌کند که یکپارچه باشد. نمیتوانیم روی یک نقطه از آن دست بگذاریم. زیرا همه بازیگران آن حوزه نمی‌توانند نقش درست خود را در بیزینس پیدا کنند. اگر یکپارچگی رخ دهد به نظر من خیلی سریع شاهد تغییرات مهمی خواهیم بود.»
