یادداشت دوم از سلسله یادداشتهای آینده پزشکی و درمان
دکتر صادق شفائی؛ رئیس هیات مدیره هلدینگ سرمایهگذاری پیشگامان سلامت
ما در جهان با پدیدهای به نام «پزشکی شدن جامعه» مواجهیم. این یعنی هزینهای که هر فرد از درآمد ماهانهاش برای خدمات سلامت میپردازد، بیشتر میشود. بر اساس آمارها در یک بازه ۳۰ ساله، در اروپا مردم تقریبا ۴ برابر هزینه بیشتری به سلامت و تندرستی خود اختصاص دادند. یعنی سرانه ۴ درصدی هزینه سلامت فرد در سی سال به ۱۶.۵ درصد رسید. امروز افراد بیش از اینکه کوهنوردی کنند، به باشگاه میروند. باشگاهها نیز از یک مرکز ورزشی به مرکز خدمات سلامت تبدیل میشوند و در برخی باشگاهها پزشکان با پروانه پزشکی خدمات مشاوره و تندرستی میدهند. نیاز به خدمات سلامت در دنیا افزایش چشمگیری مییابد و این آغاز راه است.
در ایران جامعه در حال سالمند شدن است. امروز نزدیک به ۱۰ میلیون سالمند و افراد بالای ۶۵ سال داریم و به زودی یک پیک جمعیتی سالمند به این تعداد اضافه میشود. ایران در سال ۱۴۳۰ پیرترین کشور دنیا خواهد بود و این جمعیت به خدمات ویژهای نیاز دارند که آینده پزشکی کشور را تحت تاثیر قرار میدهد.
در سراسر جهان یکی از تغییراتی که شاهد آن هستیم، تغییر در تخصصها، ظهور تخصصهای جدید و پررنگتر شدن فوقتخصصها است. اکنون رشتههایی در پزشکی به وجود آمده که در گذشته پزشکان نمیدانستند چیست. برای نمونه پا پزشکی که به بیماریهای پا اختصاص دارد و یک فیلد جدا از ارتوپدی است. حتی در بخش کلینیکها هم تخصصی شدن اتفاق میافتد و هر کلینیک مختص یک بیماری مانند دیابت، آلرژی، سردرد، پا پزشکی و… خواهد بود. این روند اکنون آغاز شده و این تخصصها غالبا میان رشتهای هستند. مطالعات میان رشتهای در پزشکی هم وارد شده و بیشتر میشود. چه میان رشتهای به صورت ترکیب رشتههای مختلف با پزشکی چه در درون تخصصهای پزشکی. تخصصهای پا پزشکی و سردرد از نمونههای حضور چند تخصص در یک تخصص هستند.
کسبوکار پزشکی نیز در جهان در حال تغییر است. در این تغییرات پزشکان در رقابت با یکدیگر خدمات را افزایش میدهند. ابزارهایی مانند هوش مصنوعی نیز به عرصه رقابت وارد میشوند. امروز ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی در تفسیر امآرآی و سیتی اسکن از یک پزشک متخصص دقیقتر هستند و دقیقتر از این میشوند. اگر پزشکان رویکرد نوآورانه داشته باشند و از ابزارهای جدید استفاده کنند، میتوانند موفقتر از گذشته باشند. هوش مصنوعی نیاز به معاینه را کمتر میکند. همانطور که امروز نسبت به چند دهه گذشته و با گسترش ابزارهای تشخیصی نیاز به معاینه کمتر است. زیرا با مارکرهای دقیقتر میفهمیم که فرد چه مشکلی دارد. حتی رباتها به جایی میرسند که جراحیها را بسیار دقیق انجام دهند. اگرچه در آینده جراحی نخواهیم داشت. زیرا جراحی روشی تهاجمی است که بشر به دلیل ناتوانی در درمان آن را ابداع کرد. یکی از جایگزینهای آن تشخیصهای زود هنگام است تا کار به جراحی نرسد. از این پس پزشکی هم دیگر یک حرفه محلی نیست که پزشک در جایی مطب داشته باشد و افراد آن محل را ویزیت کند. الان با همین ابزارهای روز تلهمدیسین میتوان بیماران را در کشورهای دیگر ویزیت کرد. به دنبال این تغییرات، سیستمهای بیمه و ویزیت هم جهانی میشوند.
حالا ما پزشکان هم باید تصمیم بگیریم که روبروی این تغییرات بایستیم یا در کنارش. به چند صد بیمار خدمت کنیم یا با اتصال به سیستمهای نوین، بیمارانی از سراسر جهان و بدون محدودیت داشته باشیم.