فین‌تک در سلامت، بازار داروخانه و مراقبت در منزل را دریابید + تصاویر نشست سلامت اینوتکس

در نشست بررسی استارتاپ‌های سلامت ایران سه کارآفرین سه حوزه جذاب در نوآوری سلامت معرفی کردند

نشست تخصصی استارتاپ‌های سلامت در ایران، مسیر پرچالش و آینده‌ای روشن با توجه به نام آن قرار بود یدک‌کش موضوع تکراری چالش‌های نوآوری سلامت در ایران باشد ولی همانگونه که گزارش آن را می‌خوانید، کارآفرینان به سخن گفتن از جذابیت‌ها بیشتر علاقه داشتند و حوزه‌های جذاب بازار را برای ایده‌پردازی و سرمایه‌گذاری معرفی کردند. بازارهایی بکر که جای ایده‌های نوآور در آن‌ها خالی است. این نشست در حاشیه اینوتکس ۲۰۲۵ برگزار شد و دکتر محمدرضا زاهدی مدیرعامل گروه سرمایه‌گذاری پیشگامان سلامت، امیرحسین کریمی مدیرعامل هلدینگ آهین و هم‌بنیان‌گذار داروخانه رباتیک روبوسیتکا و پیمان بخشنده بنیان‌گذار استارتاپ تجهیزات پزشکی هیمه مهمانان نشست بودند. پریسا امام‌وردیلو دبیر نشست مذکور بود.

فین‌تک سلامت، بزرگ و بکر و جذاب

داده سلامت از نظر پدافند غیرعامل یک داده خاص است و هر کسی نباید به آن دسترسی داشته باشد. یکی از مشکلات استارتاپ‌های نوآور با رگولاتوری همین است. این یکی از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌بوم نوآوری سلامت است که دکتر محمدرضا زاهدی مدیرعامل گروه سرمایه‌گذاری پیشگامان سلامت در نشست استارتاپ‌های سلامت ایران به آن اشاره کرد و درباره حوزه‌های جذاب این بازار گفت: «سلامت دیجیتال، تله‌مدیسین، سلامت مبتنی بر داده و هوش مصنوعی حوزه‌های مستعد رشد در سلامت هستند ولی در دریافت و حفظ داده از سوی رگولاتور محدودیت وجود دارد. دیگری فین‌تک سلامت است که بجز خدمات اقساطی دندانپزشکی، هنوز در آن اتفاق خاصی نیفتاده است. در نهایت اینکه امروز پیشگیری ترند است، نه درمان. بهتر است فناوری و نوآوری را بر پیشگیری متمرکز کنیم.»

ترغیب دانش‌آموختگان علوم پزشکی به سوی کارآفرینی و نوآوری از نکات دیگری بود که زاهدی به آن پرداخت: «ما با پزشکی روبرو هستیم که مدیریت و کسب‌وکار را نمی‌شناسد، نمی‌داند که استارتاپ چیست و هیچ کارگاه یا کلاس مدیریتی برای او برگزار نشده تا به او بگویند الف تا ی راه‌اندازی بیزینس چیست. پزشکان عمومی ۲۰ سال و متخصص‌ها ۲۴ سال درس خوانده‌اند. حالا پس از این همه سال تحصیل می‌خواهند بیزینس‌من شوند ولی اصلا به آن فکر نکرده بودند. بسیاری از دانشجویان پزشکی فکر می‌کنند پزشکی کسب‌وکار نیست، در صورتی که هست. از آنجا که در آموزش پزشکی این موضوعات پیش‌بینی نشده، الان میان حوزه‌های نوآوری و تیم پزشکی فاصله می‌بینیم. از طرفی ورود دانشجوی پزشکی به نوآوری و کارآفرینی با مراحل دشوار تحصیل، بسیار سخت است. بسیاری از آن‌ها دوست دارند وارد این حوزه شوند ولی امتحانات پشت سر هم، کورس‌های مختلف و کارهای عملی سنگین جایی برای این کار نمی‌گذارد. یعنی سیستم آموزش پزشکی ما برای تربیت پزشک نوآور ساخته نشده است. چون وزارت بهداشت توسط کسانی اداره می‌شود که با تکنولوژی و نوآوری مشکل دارند.»

زاهدی به شکاف میان صنعت و علوم پزشکی نیز اشاره کرد و گفت که اعضای علوم پزشکی بزرگ‌ترین غایبان زیست‌بوم نوآور سلامت هستند: «پزشک رهبر تیم درمان است. پزشکان برای مدیریت تیم درمان آموزش دیده‌اند و کار اصلی آنان اتخاذ تصمیمات سخت است. پس نمی‌توان آن‌ها را از سیستم استارتاپی حذف کرد. ولی ما در زیست‌بوم استارتاپی غالبا یک مسئله را حل می‌کنیم و آن را به پزشک ارجاع می‌دهیم و پزشک هم می‌گوید مساله من چیز دیگری است. به همین دلیل بسیاری از استارت‌آپ‌های سلامت خیلی زود از چرخه خارج شوند. ما برای لانچ کردن یک نرم‌افزار کنترل دیابت، ۴۰ نرم‌افزار مشابه را بررسی کردیم و تنها یک نرم‌افزار که ساخته یک متخصص داخلی بود، آیتم‌های مورد نیاز را پاس می‌کرد.» زاهدی در پایان از رویکرد پیشگامان در سرمایه‌گذاری سلامت سخن گفت: «پیشگامان فعلا روی سلامت دیجیتال و فین‌تک متمرکز است. ما حتی برای اینکه سلامت دیجیتال را در کلینیک‌ها و مطب‌ها بهتر بشناسیم، چند کلینیک دایر کردیم تا ابتدا چرخه سنتی را بشناسیم، سپس آن‌ها را دیجیتال کنیم. در حال حاضر مشغول دایر کردن بیزینس‌های لوکال هستیم.»

بازار بکر و ۱۱ میلیارد دلاری داروخانه

امیرحسین کریمی مدیرعامل هلدینگ آهین و هم‌بنیان‌گذار داروخانه رباتیک روبوسیتکا یکی از مهمانان نشست آینده استارتاپ‌های سلامت بود که درباره ضرورت نوآوری در بازار درخشان داروخانه‌ها سخن گفت. او درباره شیوه سنتی مدیریت داروخانه به روش سوپرمارکتی می‌گوید: «در چند سال اخیر داروخانه‌ها پوست‌اندازی کردند و ما دیگر با آن فضای تاریک و نمور که فقط بیماران برای خرید دارو مراجعه می‌کردند، روبرو نیستیم. الان دو دسته مشتری با دو رویکرد کاملا متفاوت وارد داروخانه می‌شود. یکی بیمار و خسته است، عجله دارد و می‌خواهد دارو بگیرد. و دیگری مشتری خوشحال و باحوصله آرایشی-بهداشتی است. صنایع آرایشی، بهداشتی و مکمل به داروخانه‌ها روح تازه‌ای بخشیدند. همچنین نسل جدید متخصصان در راه‌اندازی داروخانه‌های لوکس و زیبا و برندینگ آن با هم رقابت دارند. دو اتفاق مبارک هم فاصله ما را از زیست‌بوم سلامت دیجیتال دنیا کم کرد. یکی نسخه‌های الکترونیک و دیگری برنامه تی‌تک و امکان دریافت دیتا از طریق QR کد بود. ما هم در روبوسیتکا توانستیم برخی از چالش‌ها را با دسترسی به این دیتا حل کنیم.

کریمی توجه به سخت‌افزار را حلقه گمشده سلامت دیجیتال می‌داند: «به نظر من هاردور یا سخت‌افزار حلقه گمشده سلامت دیجیتال است. همانطور که لجستیک با قدرت در اکوسیستم جلو می‌رود، لازم است که هاردور هم به صنعت ورود کند و به ما دیتا بدهد. الان بزرگترین معضل داروی ما دیتا است. ما نمی‌دانیم در قفسه هر داروخانه چه داروهایی هست و یک نسخه را کجا می‌توانند کامل بپیچند. این راهی ندارد جز اینکه ربات مدیریت را به دست بگیرد. در این صورت شما می‌توانید با اتصال لجستیک به داروخانه‌ها چرخه داروخانه اینترنتی را تکمیل کنید، مردم سفارش خود را ثبت کنند و در منزل تحویل بگیرند.»

کریمی به آماری از داروخانه‌های کشور و گردش مالی آنان نیز اشاره کرد: «ما ۱۸ هزار داروخانه در ایران داریم و ۴ هزار داروخانه در شهر تهران هستند و اندازه این بازار عدد عجیبی است و تقریبا هیچ استارتاپی به آن وارد نشده است. اندازه بازار داروخانه‌ها در ایران در سال ۱۴۰۳ حدود ۱۱ میلیارد دلار بود. ما یک مارکت منحصر بفرد روبروییم که مدیرانش دکترای داروسازی دارند. در این فضا متقاعدسازی و ارائه دانش نو بسیار راحت است ولی گره‌هایی هم دارد. تاکنون نحوه ورود فناوری و نوآوری به این فضا غلط بوده است. زیرا تیم‌ها اول مسئله را حل می‌کنند و بعد به آن‌ها خدمات می‌دهند. در صورتی که ابتدا باید ببینند مسئله چیست و بعد آن را حل کنند. با اینکه ماه‌ها استقرار نیرو در داروخانه به ما دیتا می‌داد ولی نمی‌توانستیم متوجه چالش‌های پشت پیشخوان شویم. شاید علت اینکه در بازار دارو نوآوری کم است، این است که درک نمی‌شوند.»

کریمی معتقد است که این صنعت برعکس چیزی که از دور دیده می‌شود، بسیار آمادگی پذیرش تحول و نوآوری را دارد و سیستم رباتیک خدمتی کلیدی به آن‌ها ارائه می‌دهد: «اگر از مدیران داروخانه‌ها بپرسید، می‌گویند هزینه و زمان زیادی صرف استخدام، آموزش و نگهداشت نیروها می‌شود. از طرفی مدیریت حداقل ۳ هزار قلم دارو در یک داروخانه نرمال پرچالش است. مغز انسان برای حل هم‌زمان ۳ هزار مساله طراحی نشده است. ما فکر نمی‌کردیم داروخانه‌های دولتی هم از آن استقبال کنند ولی الان داروخانه‌های ۱۳ آبان، هلال احمر، ۲۹ فروردین و… برای همکاری اقدام کرده‌اند. زیرا هر روز ۱۸۰۰ نفر وارد داروخانه هلال احمر می‌شود و ۱۸۰۰ بار اپراتورها باید فکر کنند که آیا دارو را دارند یا نه، تاریخ مصرف دارد یا نه و جایگزین آن چیست.»

از مهم‌ترین چالش‌های نوآوری سخت‌افزاری، سرمایه‌گذاری سنگین است. کریمی می‌گوید: «وقتی می‌خواهیم یک تکنولوژی رباتیک را تماما داخلی کنیم، یعنی در هلدینگ آهین تیم‌های هوش مصنوعی، تیم مکانیکال، تیم طراحی صنعتی، تیم کنترل، تیم الکترونیک، تیم برنامه‌نویسی، تیم امنیت سرور و… مستقر می‌شوند. یک مجموعه با این تعداد تیم باید سرمایه‌گذاری سنگینی کند تا یک تکنولوژی را عرضه کند. ما برای داروخانه رباتیک روبوسیتکا ۶ میلیارد تومان طلا گذاشتیم که الان حدود ۴۰ میلیارد تومان ارزش آن است. برای لانچ کردن یک نرم‌افزار حتی می‌توانید دورکاری کنید ولی در اینجا هر تست میلیاردها تومان هزینه دارد و نگهداری یک تیم متخصص پرهزینه است اما می‌ارزد. زیرا برای یک بازار ۱۱ میلیارد دلاری کار می‌کند.»

بازار ایران پذیرای تجهیزات نوآور است

پیمان بخشنده بنیان‌گذار استارتاپ تجهیزات پزشکی هیمه مهمان دیگر نشست استارتاپ‌های سلامت ایران، چالش‌های امروز و آینده روشن بود که از تجربیات و مشاهدات خود در صنعت تجهیزات پزشکی دنیا سخن گفت: «در ایران تجهیزات پزشکی مانند حوزه‌های دیگر سلامت گام به گام به سوی نوآوری می‌رود ولی با احتیاط بیشتر. دلایل آن رگولاتوری و ایمنی بیمار هستند. ولی ترندهای دنیا مانند هوش مصنوعی و فرایندهای صنعتی‌سازی در تجهیزات پزشکی هم ورود کردند. امروز بزرگان تجهیزات پزشکی به سوی هوم‌کر و تجهیزاتی می‌روند که درمان، مراقبت و نظارت را وارد خانه بیمار کند. ترند امروز، هوش مصنوعی و ابزارهای آن در تشخیص و درمان است.  ما در درمان به کمک هوش مصنوعی خیلی عقب‌تر هستیم زیرا رگولاتور در این زمینه بسیار سختگیر است. ولی هوش مصنوعی دارد جای خود را در تمام پلتفرم‌ها و ابزارهای تشخیصی باز می‌کند. ما در این زمینه یکی از کشورهای پویا هستیم. ورود شرکت‌های بزرگ صنعتی به حوزه سلامت خیلی در بازار سلامت و بیمارستان‌ها نمود پیدا کرده است. این از دوران کرونا شروع شد. مثلا کارخانه بنز یک ونتیلاتور تولید کرد که در ماشین‌های بنز از تکنولوژی اینجکشن هوا در ریه بیمار استفاده کند.»

بخشنده به مقیاس بزرگ سرمایه‌گذاری در تجهیزات پزشکی اشاره می‌کند و می‌گوید سرمایه‌گذار باید از الزامات سرمایه‌گذاری در تجهیزات پزشکی شناخت داشته باشد: «از زمانی که ایده شکل می‌گیرد تا آن را بررسی و پالایش کنیم، مسائل رگولاتوری آن را بسنجیم، تست‌های بالینی را انجام دهیم و به دست مشتری برسانیم، ۵ سال زمان می‌برد و کاملا دیر بازده است. در دنیا طراحی یک محصول پزشکی از ایده تا محصول نهایی حدود ۱۰ میلیون دلار هزینه دارد. به تجربه من، در ایران برای اینکه یک ایده به محصول برسد با توجه به اینکه ما از نظر رگولاتوری ضعیف‌تر هستیم، تقریبا سه سال با سرمایه‌ای حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار دلار نیاز است. این باز هم یک سرمایه‌گذاری بلند مدت است. ما هنوز هم در اکوسیستم سلامت سرمایه‌گذارانی نداریم که از ابتدای ایده در کنار استارتاپ بمانند تا زمانی که محصول یا خدمات آن وارد بازار شود. در بازار هم استارتاپی که توانسته باشد از چند سال اول عبور کند، نداریم. ولی بازاری داریم که اگر محصول تولیدی را نیاز داشته باشد، فورا از آن استقبال می‌کند و سرمایه‌گذار باید جذابیت‌های ضریب بازگشت و امنیت بازار را هم ببیند. البته در کشور سیستم‌های نادرستی هم وجود دارند. وقتی ارزهای سوبسیدی بر حوزه تجهیزات پزشکی تعلق می‌گیرد، افراد انگیزه خود را از دست می‌دهند. ما هنوز در تجهیزات پزشکی ارز ۴۲۰۰ تومانی داریم. ولی اگر یک استارتاپ بخواهد سمعک با استانداردهای دنیا تولید کند باید در بازار کشور که دلار آن در حدود ۸۰ تا ۹۰ هزار تومان است، محصول تولید کند.»

بخشنده درباره سیطره برندها بر بازارهای جهانی گفت که اگرچه بازار داخلی پذیرای محصول داخلی است، ولی در بازارهای جهانی، اعتباربخشی بیمارستان‌ها بر برندهای بزرگ جهان است: «در این صورت بیشتر استارتاپ‌ها می‌گویند دیگر جایی برای نوآوری نیست و ما هرچه تولید کنیم باز هم برندهای معروف بازار را در دست دارند. ولی سرمایه‌گذاری جای درستی رفته است. یعنی حتی فیلیپس و جانسون اند جانسون دنبال ایده‌های جدید و نوآورانه استارتاپی می‌روند تا آن را به مجموعه خود وارد کنند. همین موضوع باعث پویایی صنعت می‌شود. شرکت‌های تجهیزات پزشکی بزرگ کشور باید ایده‌های استارتاپی را ببینند و با ملحق کردن این استارتاپ‌ها در سیستم خود، شرکت خود را بزرگ و زیست‌بوم فناور را پویاتر کنند.

بخشنده در نهایت معتقد است باید نیاز پزشکان در تولید تجهیزات نوآورانه شنیده شود تا محصول نهایی توسط آنان پذیرفته شود: «اولین چیز مشورت با پزشکان است. ما اول باید نیازسنجی را به درستی انجام دهیم. در ایران صنعت و پزشکی دو جزیره جدا هستند و هیچ ربطی به هم ندارند. ولی تجهیزات پزشکی باید پلی باشد تا آن‌ها با هم ارتباط برقرار کنند. استارتاپ‌ها از ابتدای کار باید با پزشکان متخصصی که در آن زمینه فعالیت می‌کنند، جلسات مدون داشته باشند و نیاز بازار را درست بشناسند. من برای اولین محصولی که می‌خواستم به بازار بدهم مدرن‌ترین تکنولوژی دنیا را پیاده کردم ولی اصلا در بازار استقبال نشد. زیرا نیاز بازار ایران چیز دیگری بود.»