مامایی و اقتصادی حیرت‌انگیز در صنعت سلامت

به مناسبت ۱۵ اردیبهشت، روز جهانی ماما

رشته مامایی در پنجاه سال اخیر از حرفه‌ای تجربی به علمی چندبعدی تبدیل شده است. این نشان می‌دهد که مامایی با تحولات بزرگش از تخصص‌های همسو با تغییر و نوآوری است. تحولات رشته مامایی شامل پیشرفت‌های تکنولوژیک، گسترش نقش اجتماعی ماماها و ادغام در برنامه‌های سلامت جهانی است. کارشناسان می‌گویند آینده این رشته با ادغام فناوری‌های هوشمند مانند هوش مصنوعی و بلاکچین و تمرکز بر پیشگیری، امیدوارکننده است. البته نه تنها امیدوارکننده است، بلکه اثری شگفت‌انگیز بر اقتصاد سلامت دنیا دارد. مثلا نظام‌های سلامت تا سال ۲۰۴۰ و به دلیل رشد خدمات مامایی یک تریلیون دلار صرفه‌جویی می‌کنند.

نگاهی به اقتصاد و درآمد مامایی در جهان

گزارش‌های جهانی نشان می‌دهند که بر خلاف آنچه تصور می‌شود، رشته مامایی نه‌تنها رو به افول نیست، بلکه به دلیل تغییر نقش و گسترش خدمات در حال تحول و تقویت است. عواملی مانند تخصص و مهارت در زایمان ایمن با روش‌های فیزیولوژیک یا مدیریت بحران‌های زایمان، استفاده از فناوری‌های نو مانند ویزیت‌های آنلاین و فروش دوره‌های مجازی بر سطح درآمد آنان تاثیر دارد. گزارش‌ها می‌گویند خدمات مامایی هرگز کاهش تقاضا نداشته است. بلکه انتقال تقاضا از ماما به پزشک زنان رخ داده ولی اکنون دوباره این تقاضا به درستی به سوی ماماها معطوف شده است.

درآمد ماماها نیز در کشورهای مختلف جزو درآمدهای جذاب به شمار می‌رود و رشد آمار ماماها از متوسط مشاغل بالاتر است. مثلا در آمریکا میانگین درآمد سالانه یک ماما حدود ۱۱۶ هزار و ۸۹۲ دلار و در کانادا ۸۶ هزار و ۵۷۳ دلار است. در آلمان خدمات مامایی تحت پوشش کامل بیمه هستند و درآمد سالانه آن‌ها حدود ۸۰ هزار و ۴۸۲ یورو است. در ترکیه نیز یک ماما حدود ۹۳ هزار و ۲۰۰ لیر درآمد دارد.

پیش‌بینی‌های اقتصادی نشان می‌دهند که ارزش بازار جهانی مامایی از ۲۸ میلیارد دلار در ۲۰۲۳ و با نرخ رشد سالانه ۵٫۲ درصد، به ۴۵ میلیارد دلار تا ۲۰۳۵ خواهد رسید. سهم فناوری‌های دیجیتال در این رشد بیش از ۳۰ درصد است. همچنین تا سال ۲۰۴۰ حدود ۲ و نیم میلیون شغل جدید مستقیم و غیرمستقیم در حوزه سلامت زنان و زایمان ایجاد خواهد شد و شاهد افزایش تقاضا برای ماماها در بخش توریسم پزشکی مانند زایمان در کشورهایی با هزینه پایین‌تر و کیفیت بالاتر خواهیم بود.

تقاضای جهانی و بازار کار مامایی

بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO) تا سال ۲۰۳۰ جهان حدود ۳۱۰ هزار ماما کم خواهد داشت. در این سال فقط انگلستان ۳ هزار و ۵۰۰ ماما بیش از تعدادی که در حال کار هستند نیاز دارد. کشورهای مهاجرپذیر مانند کانادا، استرالیا و آلمان نیز برای جبران این کمبود، مهاجران متخصص را جذب کرده و قوانین مهاجرت را برای آنان تسهیل می‌کنند. همچنین پیش‌بینی میشود تعداد ماماها در آمریکا تا ۲۰۳۰ حدود ۱۲ درصد افزایش یابد.

افزایش جمعیت زنان بارور و تمرکز بر سلامت مادر و کودک تا سال ۲۰۳۰ تقاضا برای ماماها را ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش می‌دهد. در این میان سیاست‌های جهانی بر این افزایش تقاضا موثرند. مثلا اهداف توسعه پایدار (SDGs) سازمان ملل که بر کاهش نرخ مرگ‌ومیر مادران به کمتر از ۷۰ مورد از هر ۱۰۰ هزار تولد زنده تا سال ۲۰۳۰ تاکید دارد. سازمان ملل در این راستا به کشورهای کم‌درآمد برای آموزش ماما و تجهیز کلینیک‌های زایمان بودجه اختصاص داده است.

فناوری‌های موثر در رشته مامایی

مامایی یکی از رشته‌هایی است که متناسب با نیازهای جهانی و تحولات فناورانه کوچک و بزرگ تغییرات گسترده‌ای دیده است.

• فناوری‌های تشخیصی مانند استفاده از پدهای پلاستیکی برای تشخیص خونریزی پس از زایمان که در آفریقا منجر به کاهش ۶۰ درصدی خونریزی شدید شد.
• سونوگرافی‌های قابل حمل برای نظارت بر سلامت جنین در مناطق دورافتاده.
• سلامت جنسی و برنامه‌های پیشگیرانه همچون تزریق واکسن HPV برای جلوگیری از سرطان دهانه رحم که سالانه از ۳۵۰ هزار مرگ پیشگیری می‌کند. چرا که ۹۰ درصد مرگ‌های ناشی از سرطان دهانه رحم در کشورهای کم‌درآمد با سطح بهداشت پایین رخ می‌دهد.
• توسعه کیت‌های خانگی برای کنترل فشار و قند خون و علائم دیگر دوره بارداری.
• فناوری‌هایی مانند جراحی رباتیک و توسعه ربات‌های همراه برای پشتیبانی عاطفی مادران در دوران بارداری و پس از زایمان.
• تحلیل داده‌های ژنتیکی برای پیش‌بینی ریسک‌های بارداری و بیماری‌های ارثی جنین.
• استفاده از تکنولوژی بلاکچین برای مدیریت داده‌های سلامت و تشکیل پرونده امن و غیرمتمرکز برای مادران که ماماها و پزشکان در سراسر جهان به آن دسترسی داشته باشند.
• همچنین استفاده از بلاکچین برای پیگیری زنجیره تامین دارو و واکسن برای جلوگیری از تقلب.

آموزش از روش‌های سنتی تا آکادمیک

آموزش دوره‌های مامایی در نیم سده اخیر دچار تحولات ساختاری شده و گذاری پرسرعت از مامایی سنتی به اکادمیک را طی کرده است.

• امروز آموزش‌ها شامل دروس تئوری مانند بیوشیمی و ژنتیک و دروس عملی مانند کارآموزی در بیمارستان‌ها است.
• مقاطع تحصیلی مامایی تا دکترای تخصصی ادامه دارد.
• نظام پذیرش ماما از پذیرش تجربی با آزمون‌های محلی گذر کرده و امروز از راه آزمون‌های سراسری ورود به دانشگاه و رقابت بالا مقدور است.
• هوش مصنوعی به این آموزش‌ها وارد شده است. پلتفرم‌هایی مانند Coursera و edX دوره‌های تخصصی مامایی با گواهینامه‌های بین‌المللی ارائه می‌دهند.
• چت‌بات‌های آموزشی مانند Babylon Health برای پاسخ به سؤالات رایج مادران در دسترس‌اند.
• آموزش‌های دیجیتال مانند دوره‌های آنلاین تنظیم خانواده، مراقبت‌های نوزادان نارس و استفاده از واقعیت مجازی (VR) برای شبیه‌سازی زایمان‌های پیچیده کاربردی شده‌اند.

روندهای کلیدی و تحولات آینده مامایی

ماماها در روند گذار بیش از گذشته به عنوان مشاوران پیش و پس از ازدواج، مراقبان سلامت و بهداشت جنسی، مربیان تنظیم خانواده در جوامع محلی و مراقبان رشد کودکان کمتر از ۶ سال ایفای نقش خواهند کرد. در این راستا تمرکز آنان بر بهداشت جنسی، آموزش دختران نوجوان درباره بهداشت بلوغ، پیشگیری از بارداری‌های ناخواسته و توسعه نرم‌افزارهای نظارت بر رشد کودک تا ۶ سالگی است. سرمایه‌گذاری‌های جهانی در سلامت زنان مانند «اتحاد جهانی برای سلامت زنان» نیز با بودجه ۵۵ میلیون دلاری شکاف دسترسی به خدمات مامایی را کاهش می‌دهند. پیش‌بینی شده است که صرفه‌جویی نظام‌های سلامت جهان از بهبود سلامت زنان یک تریلیون دلار تا سال ۲۰۴۰ باشد.

چرا تقاضا برای مامایی رشد کرد؟

شاید یکی از دلایل تقاضا برای ماماها در مناطق محروم کمبود متخصص زنان باشد ولی در کشورهای درحال توسعه نیز ماماها نقش بزرگ‌تری در زایمان‌ها دارند. در این کشورها ۳۰ درصد زایمان‌ها توسط متخصص زنان و ۷۰ درصد توسط ماما انجام می‌شود. زیرا گرایش به زایمان طبیعی در جوامع بیشتر شده است. البته این افزایش تقاضا دلایل دیگری نیز دارد.

• هزینه پایین‌تر خدمات مامایی یک دلیل مهم است. در زایمان طبیعی با نظارت ماما ۵۰ درصد هزینه‌های سیستم سلامت کاهش می‌یابد.
• حمایت سازمان‌های جهانی مانند WHO که اخیرا نیز اعلام کرده که مراقبت‌های مامایی‌محور از ۸۰ درصد مرگ‌ومیر مادران و نوزادان جلوگیری می‌کند.
• گرایش جهانی به زایمان‌های طبیعی در کشورهای پیشرفته پررنگ‌تر است. مثلا ۷۰ تا ۸۰ درصد زایمان‌ها در هلند و سوئد توسط ماماها مدیریت می‌شود.
• پیدایش حوزه‌های تخصصی جدید مانند مامای روان‌درمانگر برای حمایت از سلامت روان مادر در بارداری و زایمان و مامای پژوهشگر برای حضور در مطالعات بین‌المللی کاهش مرگ‌ومیر مادران نقش آنان را در سلامت جهانی کلیدی‌تر می‌کند.
• در مناطق محروم، بحران‌زده و جنگ‌زده ماماها تنها ارائه‌دهندگان خدمات زایمان هستند و این بر احترام و اهمیت این رشته افزوده است.

مامایی در آستانه تحولی تاریخی

آمارها می‌گویند که مامایی در آستانه تحولی تاریخی قرار دارد. ترکیبی از فناوری‌های پیشرفته، سرمایه‌گذاری‌های کلان، تغییرات اجتماعی و تقاضای رو به رشد، این حرفه را از یک نقش سنتی به یک پلتفرم چندبعدی سلامت تبدیل می‌کند. با افزایش نقش ماماها در پیشگیری، آموزش و مدیریت بحران، این شغل نه تنها به یک شغل پایدار، بلکه به یکی از محرک‌های اصلی اقتصاد سلامت در جهان تبدیل می‌شود. با توجه به پیش‌بینی افزایش ۹ میلیون ماما تا ۲۰۳۰ این حرفه یکی از پایه‌های اصلی سیستم سلامت جهانی خواهد بود.