«بیزینس سلامت که روزی با نام پزشک و پزشکی شناخته میشد، امروز یک علم مستقل است و کسی که بتواند در آن کارآفرینی و نوآوری کند موفق است. چالش امروز ما این است که نظام درمان و پزشکان ما بیزینس سلامت دیجیتال و نوآور را به رسمیت نمیشناسند. تجربه ما از سفر به شهرها و مذاکره با دانشگاههای علوم پزشکی و مراکز درمانی مواجهه با این باور بود که ما قرار نیست در ازای درمان پول بگیریم. ما باید کار خیر کنیم. تلاش ۱۲ ساله ما در گروه پیشگامان سلامت این بود که در اقتصاد سلامت تاثیرگذار باشیم.» این سرآغاز سخنان دکتر محمدرضا زاهدی مدیرعامل گروه سرمایهگذاری پیشگامان سلامت در مراسم ۱۲ سالگی این مجموعه بود. جشن ۱۲ سالگی پیشگامان همزمان با هشتمین رویداد کسبوکارهای نوآور سلامت ایران روز جمعه ۱۰ اسفند برگزار شد و زاهدی در یک ارائه که در ادامه میخوانید به تبیین چالشهای نظام سلامت ایران، ضرورت کارآفرینی و آموزش کسبوکار سلامت به دانشجویان پزشکی پرداخت. او در بخش پایانی رویداد که نشست تخصصی ضرورتهای پیش روی نوآوران سلامت بود به پرسشهایی در این زمینه پاسخ گفت. در این نشست که به میزبانی رضا جمیلی برگزار شد، محمد نصری بنیانگذار رویینو، آرش برجیخانی مدیر توسعه کسبوکار گلوری مجستیک، دکتر گلرخ داوران بنیانگذار اسنپدکتر، نیکو آخوندی مدیر دپارتمان دارویی گروه مشاوره مالی و سرمایهگذاری مانا و زاهدی مدیرعامل پیشگامان سلامت حضور داشتند.

مهمترین چالشهای ساختار سلامت ایران چه هستند؟
نخستین چالش سیستم درمانی کشور بدهی انباشته بیمهها و عدم بازپرداخت اصولی معوقات به مراکز درمانی است. در عین حال مهمترین چیزی که باعث رشد اقتصاد میشود پول است. اقتصاد ما دستوری است و سهم پزشک نیز به درستی پرداخته نمیشود. پس اقتصاد سلامت جان نمیگیرد. سیاستگذاران این سیستم هنوز نمیدانند که هزینه تمام شده یک نفر-ویزیت برای یک پزشک عمومی یا متخصص چقدر است.
یک دانشآموز ۱۲سال تا ورود به سختترین مرحله زندگی به نام کنکور سراسری درس میخواند و در میان ۵۶۰هزار داوطلب باید جزو ۱۰هزار نفر اول باشد تا دانشجوی پزشکی شود. سپس ۷سال دوره عمومی را میگذراند. به گفته وزارت بهداشت، هر دانشجو سالی یک میلیارد هزینه دارد تا پزشک عمومی شود. درجهای که هنوز جایگاهی ندارد و فقط شرح حال سرماخوردگی میگیرد و نباید وارد کار متخصصها شود. پس در یک کنکور عجیب دیگر وارد دوره تخصص میشود. ۴سال هم طرح میگذراند. این فرد در صورتی که پیوسته درس خوانده باشد در ۳۴سالگی در جایی که حاکمیت تصمیم بگیرد، میتواند کار کند. در این زمان با یک مطب خالی روبرو میشود. به همین دلیل بخش قابل توجهی از آنها تمایل به ورود به درمان را ندارند. زیرا کسی که همین امروز بخواهد یک کلینیک زیبایی راهاندازی کند، کف هزینه او ۱۰میلیارد تومان است. با هزینهای گزاف وارد بیزینسی میشوند که معاونت درمان صبح او را جریمه میکند، بعدازظهر تذکر میدهد و هفته بعد مراحلی از او میخواهد که مطب باید در سطح عالیترین بیمارستان شهر باشد. در صورتی که این کلینیک برای ویزیت بیمار اورژانسی نیست. اکنون اقتصاد سلامت ما در چنین شرایطی است و برای بهبود حال آن نیاز به ساختارشکنی داریم. ساختارشکنی تنها در کارآفرینی رخ میدهد وگرنه ساختاری نمیشکند. زیرا کارآفرین خلا را شناسایی میکند و با ایجاد ارزش افزوده جدید، بازار را از تعادل خارج کرده و منافع میگیرد. اگرچه کارآفرین سلامت هم نیاز به حمایت از داخل سیستم پزشکی دارد ولی ساختار وزارت بهداشت به اندازهای پیچیده است که اجازه تغییر نمیدهد.
چانهزنی جوانپزشکان و فشار سنت درمان به کدام سو میرود؟
در پاسخ به این پرسش اساسی که در اکوسیستم نوآور ایران، چرا اکوسیستم نوآوری سلامت که از سایر حوزهها زودتر فعالیت خود را آغاز کرد ولی نتوانست رشد کند باید گفت که در سایر حوزهها، سیستم به آنها اجازه نوآوری داد ولی در سیستم بهداشت و درمان که سیاستگذارانی از دهه ۳۰ و ۴۰ دارد، این اجازه داده نشد. اما من به جوانپزشکان و دانشجویان که هر چیزی را به آسانی نمیپذیرند، امید فراوانی دارم. امروز پزشکان بسیاری را میشناسیم اجبارهایی مانند طرح را نپذیرفتند. آنها میتوانند با کارآفرینی در نظام سلامت تغییرات بزرگی ایجاد کنند. به این شرط که به آنها کسبوکار بیاموزیم.
امروز یکی از چالشهای آموزش پزشکی که میتواند به سود تغیر و نوآوری باشد این است که ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی بسیار بالا رفته و ورودی سالانه آن حدود ۱۸ هزار دانشجو است. سیستم از آموزش قوی این تعداد ناتوان است و این چالش پزشکان قدیمی، فرصتی برای کارآفرینی سلامت است. زیرا بسیاری از دانشجویان و جوانپزشکان میدانند که پزشکی و طبابت مسیر زندگیشان نیست. بسیاری از آنها در سالهای نخست دانشجویی میپرسند که چگونه برنامهنویسی یا راهاندازی استارتاپ یاد بگیریم و چگونه تیمسازی کنیم.
در ۱۲ سال فعالیت گروه سرمایهگذاری پیشگامان سلامت تاکنون، بیش از ۱۲۰ هزار پزشک و دندانپزشک در ایران از محصولات آموزشی ما استفاده کردند. حدود یک میلیون جلد کتاب آموزشی منتشر کردیم و نزدیک به ۱۰۰ مدل محصول برای فروش داریم که پزشکان و اعضای جامعه بزرگ پیشگامان از آن بهره میبرند.
به بیش از ۶۱ دانشکده پزشکی و نزدیک به ۵۰ دانشگاه علوم پزشکی رفتیم و مذاکره کردیم. با استارتاپهای بسیاری همکاری داشتیم و اکنون ۶ استارتاپ درحال همکاری با پیشگامان هستند. جوانان ممتاز کشور در حوزه سلامت سلامت تحصیل میکنند ولی دلیل اینکه بسیاری از آنها به بیزینس سلامت وارد نمیشوند اقتصاد آن است که در آن پول و اجازه نوآوری نیست و رانتها و بیمهها اجازه تغییر نمیدهند. به همین دلیل ما در یکی دو سال گذشته آموزش بیزینس سلامت به دانشجویان جدید را شروع کردیم. اگرچه توان آموزش ۳۰ تا ۵۰هزار دانشجو را نداشته باشیم. راهکار ما این است که از اقتصاد سلامت به سوی اقتصاد پویای سلامت یا کارآفرینی در سلامت برویم. خوشبختانه جوانپزشکان به سیستم دیجیتالی عادت کردهاند و بسیاری از آنها به نوآوری سلامت علاقهمندند.

ضرورت آموزش در رشد کسبوکار کلینیکها
آنچه امروز در جامعه پزشکی و وضع موجود کسبوکار پزشکی میبینیم، اشتباهات بزرگی است که در مدیریت بیمارستانها و کلینیکها رخ میدهد. پزشکان ما از مارکتینگ، مدیریت نرمافزاری، بیمه، مالیات و بسیاری چیزهای دیگر که برای کسبوکارشان مهم است، چیزی نمیدانند و نیاز جدی به آموزش دارند. ما در پیشگامان این آموزش را شروع کردهایم. این کار نیز زمانی بهترین ثمر را میدهد که آنها بیاموزند که بهترین فضا برای رشد استارتاپها، بازار غبارآلود است. بازار غبارآلود سلامت کشور ما میتواند باعث رشد شود. سلامت بهترین فضا برای رشد است زیرا هنوز دستخوش تغییر بزرگی نشده است و بهترین کاری که در فضای نوآوری و استارتاپها باید انجام شودد، اضافه کردن پزشک به تیم مهندسی است.
بگذارید یک تجربه با شما به اشتراک بگذارم. ما برای راهاندازی یک استارتاپ دیابت، یکی از کلینیکهای دیابت تهران را بررسی کردیم. متوجه شدیم که حدود ۵۰درصد از مراجعات فقط برای تمدید نسخه است. ولی بیمار طبق یک فرهنگ سنتی میخواهد پزشک او را ببیند. با آموزش به کلینیک و استفاده از نرمافزارها توانستیم این کلینیک را به یک ویزیت آنلاین جذب کنیم و تعداد مراجعات و هزینه بیماران را کاهش دهیم. نتیجه اینکه پزشک کمی فراغت یافت تا برنامههای درآمدزا تعریف کند.
فرصتها و محدودیتهای پیش روی استارتاپهای سلامت
زاهدی در بخش نشست تخصصی فرصتهای پیش روی استارتاپهای سلامت در پاسخ به پرسشی در همین زمینه با اشاره به نیازهای جامعه گفت: «در میان فرصتها و نیازهای حوزه سلامت، مراقبت در منزل بسیار جدیتر از چیزی است که میدانیم. ولی باید تمام امکانات را در جایی فراهم کنید که محدودیت وجود دارد. همه تلاش ما در کارآفرینی سلامت این است که سقف را بشکنیم و این زمانی اتفاق میافتد که سیستم پزشکی ایران بهجای اینکه منتظر درخواست خدمت شود، خودش خدمت دهد. این خلا هنوز تعریف نشده و جوانپزشک یا دانشجویی که تازه میخواهد کار کند، تصور میکند که باید مکان مشخصی برای کار وجود داشته باشد. در صورتی که مانیتور کردن چنین ضرورتی ندارد. بک نمونه آن سیستم ارجاع است که پیادهسازی نشده و اگر بشود، بسیاری از رانتها قطع میشود. در این سیستم کسی که هوشمند باشد، افراد یک منطقه را خانه به خانه ویزیت میکند و برای خود دیتا ایجاد میکند و تعدادی از مناطق را زیر پوشش خود گرفته و برای آنها پرونده پزشکی درست میکند. این هزینه بعد از یکی دو سال به او برمیگردد. جوانپزشکان برای ماندن در سیستم پزشکی و درمانی باید کارهای جدید و ارزش افزوده جدید تعریف کنند.»
او در پاسخ به پرسش پایانی درباره نیاز به کارآفرینانی از حوزه پزشکی که بتوانند تجربه مشتری را در نظام سلامت تغییر دهند، بیان کرد: «تجربه برگزاری H-MBA برای ما نکات جالبی داشت. در این دوره رایگان دانشجویان را بورسیه کردیم تا به شناختی از آنها برسیم. برای این دوره ۵۰۰ دانشجوی پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی ثبت نام کردند. در طول آموزش به ۶۰ نفر و سپس به ۲۵ نفر رسیدیم و تنها یک نفر تا انتهای دوره رفت. آن یک نفر دکتر بیتا طالبی بود که با هم کلینیک وایت را راهاندازی کردیم. زیرا هر کسی در دوراهی میماند که چه مسیری را انتخاب کند و احتمالا گزینههای دیگر را به کارآفرین شدن ترجیح میدهد. یک پزشک در کلینیک یا باید طبابت کند یا مدیریت. نمیتواند هر دو کار را با هم انجام دهد. فضای بیزینسهای سلامت و کلینیکها در حال حاضر به این شکل است و سیستم سنتی اجازه نمیدهد که اتفاق دیگری بیافتد. ما کلینیک دایر کردیم تا سیستم سنتی را از داخل بشناسیم و در این کار استخوان خرد کردیم. هزینهها بیوقفه میآیند و کار علمی جوابگو نیست. اکنون مانند یک قالیباف، رج به رج آن را درست میکنیم. برای این کار هم دانش کسبوکار سلامت نیاز است. اگر جوانپزشکان از دوران دانشجویی این بیزینس و جزئیات آن را یاد بگیرند، میتوانیم منتظر تغییر در اکوسیستم سلامت کشور باشیم.»

جشن ۱۲ سالگی گروه سرمایهگذاری پیشگامان سلامت و هشتمین رویداد نوآوران سلامت ایران با سه نشست تخصصی، دو ارائه و آیین بریدن کیک تولد دنبال شد و با شبکهسازی نزدیک به ۲۵۰ فعال حوزه سلامت و مهمانی شام به پایان رسید.